𝕊𝕋𝕆ℝ𝕐 𝕆𝔽 ℙ𝔸ℍ𝔸ℕ𝔾 / 𝕊𝔼𝕁𝔸ℝ𝔸ℍ 𝕀𝕊𝕃𝔸𝕄 ℙ𝔸ℍ𝔸ℕ𝔾

Sekadar gambar hiasan.

Tuk Mengkarak @ Imam Zul Bayan (1700-1760)

Tuk Mengkarak adalah satu jawatan pembesar di Pahang dlm era Bendahara, pada awal kurun ke 18, jawatan itu di pegang oleh seorang ulama yang di sebut “Imam Zu Bayan”. Gelaran ini juga bukan nama asal batang tubuh tokoh.Semasa saya membentang satu kertas kerja berkiatan tokoh ini di Kampung Mengkarak, saya mendengar bisikan dari penonton di sekeliling saya bahawa Imam Zul Bayan tidak ada anak lelaki. Apakah dakwaan ini benar?

Sepanjang saya membuat kajian berkaitan dengan tokoh ini, saya pernah membaca satu syair karangan Imam Syahibudin yang mengatakan bahawa Imam Zul Bayan mempunyai seorang anak lelaki yang bernama Imam Nur Qadim(bukan nama sebenar), Kealiman Imam Nur Qadim adalah standing dengan ayahnda nya,malah di katakan pondok yang dipimpin beliau lebih ramai muridnya dari ayahnya.Rujukan ini bagi saya membatalkan dakwaan konon nya Imam Zul Bayan tidak ada anak lelaki, patut di ingat bahawa Imam Syahibudin merupakan anak saudara sepupu Imam Zul Bayan,ini kerana ibu Imam Zul Bayan merupakan adik perempuan kepada Dato Suji Bilang.Perkataan Imam Syahibudin ini satu perakuan yang sangat jelas Imam Zul Bayan ada anak lelaki.

Pada awal tahun 2000, saya pernah membuat kajian lapangan mengenai perkembangan Islam di Kg Guai,Bera Pahang. Di sana saya bertemu dengan orang lama kampung Guai yang di sebut dengan nama “Ustaz Mat Joli”.Saya bertanya beliau mengenai hubungan dia dengan Imam Zul Bayan, beliau telah menyebutkan dihadapan saya,beliau adalah keturunan dari: Iman Zul Bayan beranakkan Tuk Adam beranakkan Khatib Buruk beranakkan Imam Man beranakkan Abd Rahman bercucukan Dr fatimah @Guai, juga bercucukan Ust Ahmad.” Ini bermakna sebilangan penduduk kampung Guai adalah dari keturunan Iman Zu Bayan dari anak lelaki beliau yang bernama Tuk Adam.Khatib Buruk berkahwin dengan seorang gadis yang sgt cantik bernama “Guai”, maka saya berpendapat nama kampung guai diambil dari nama ini bukan dari nama “Juai Buluh”.

Pada pertengahan tahun 1990, saya pernah bertemu dengan seorang pengkaji salsilah yang terkenal di Kg Buntut Pulau bernama Cikgu Abu Bakar@arwah, dari beliau saya mengambil beberapa salsilah,antara nya beliau mengatakan beliau dari keturunan anak lelaki Imam Zu Bayan yang di gelar “Imam Muda Mamat @ Keramat Buntut Pulau, makam tokoh ini masih di jaga dengan baik di sana.Menurut Pak Sako,tokoh ini merupakan seorang kadi dan pemimpim masyarakat. Di antara anak cucu beliau yang mudah di kenali ialah arwah Penghulu Mat Dahan di Kuala Semantan, dan anak nya Dr Mahyuddin Mat Dahan seorang pensyarah di IPTA di Kuala Lumpur. Pelakon S Romainor juga merupakan anak cucu beliau .Asbab itu kita dapati pada masa Jepun telah lahir beberapa tokoh terkenal di Temerloh yang bangun menantang penjajah dari kalangan anak cucu Imam Zul Bayan kerana sememang nya mereka keturunan Pahlawan Melayu.

Sebenarnya pada zaman selepas kematian Imam Zu Bayan, beberapa jawatan tuk kaya di berikan kepada anak cucu beliau antara nya Tuk Kaya Paus dan Tuk Kaya Abbas.Jawatan dari keturunan Tuk Kaya Abbas kekal sehingga ke zaman British,antara anak cucu beliau yang mudah di kenali ia lah arwah Raja Borhan yang banyak terlibat dalam Persatuan Cakna Pahang.

Kesimpulan dari tulisan saya ini,jelas kepada kita dari beberapa sumber bahawa Imam Zul Bayan (1700-1760) yang memegang kuasa di Mengkarak mempunyai waris lelaki yang berjasa kepada negeri Pahang dalam abad ke 18 dan 19. Mereka berkuasa dari kawasan Bera hingga ke Buntut Pulau dan meliputi seluruh Mukim Lebak, menurut permerhatian saya,anak cucu Imam Zul Bayan sangat ramai di Mukin Lebak termasuk lah Sahibul Samahan Mufti Pahang ketika ini.

MUFTI HABIB MUHSIN BIN HABIB ABDUL RAHMAN AL HABSYI(1813M)

Kewujudan jawatan mufti di dalam kerajaan Pahang telah dikesan sejak awal abad ke 16 lagi,namun belum dijumpai bukti bertulis dalam hal yang berkenaan.Pada tahun 1590,Kerajaan Pahang telah mewartakan satu Hukum Kanun Pahang semasa pemerintahan Sultan Abd Ghafur.Ini bukti bahawa sebaris ulama yang berkarisma telah ada di Pahang. Begitu juga di dalam Syair Ghafilah karya Imam Syahibudin di sebutkan nama tokoh terkenal Pahang Imam Zul Bayan di sebut “Dia lah Naib Sultan” yang bermaksud dia lah yang memegang kuasa mufti, dakwaan saya di tolak.

Di sini saya bawakan satu jawapan dari banyak dakwaan saya yang mana jawatan mufti Pahang telah wujud sejak Islam sampai ke sini. Di dalam kajian saya secara umum ini, saya telah membaca satu kertas kerja dari tokoh sejarah Islam yang terkenal di Malaysia ia itu Hji Wan Mohd Shaghir Abdullah yang menbuat kajian terhadap satu naskah kitab agama yang terawal di tulis di kerajaan Riau.

Naskah tersebut di tulis oleh seorang ulamak Riau yang terkenal,ia juga guru kepada Raja Haji Ali iaitu Syeikh Abdullah bin Syeikh Muhammad.Syeikh Abdullah telah menulis satu risalah pendek atas permintaan mufti Pahang ketika itu supaya menjawab beberapa persaolan berkaitan dengan Ilmu Hakikat. Beliau juga menulis risalah yang sama untuk dihantar kepada Kerajaan Bugis di Selewasi.

Petikan dari Kitab Bayanu al syarki pada membicarakan syirik dan tauhid menurut pandangan ahli haqaiq dalam ilmu tasawuff karangan Syeikh Abdullah bin Syeikh Muhammad tahun 1228H/1813Masehi. Catatan itu berbunyi:

“Ada pun kemudian dari itu,maka akan berkata yang berkehendak kepada rahmat Allah Taala dan ampun nya; iaitu Syeikh Abdullah nama nya anak Syeikh Muhammad yang terlebih hina dari kaus.Maka tatkala ia di kehendaki Allah Subhanhu akan menyampaikan ia akan ia akan kehendak ku kepada negeri PAHANG sanya menuntut daripada aku setengah daripada sebesar besar manusia, dan iaitu Maulana penghulu yang amat mulia MUHSIN nama nya ,anak MARHUM HABIB ABDUL RAHMAN, HABSYI bangsa nya,lagi BA ALAWI bahawa aku perbuatkan bagi nya satu risalah yang pendek daripada perkataan ahli haqaiq”.

(Sumber- Hj Wan Mohd Shaghir Abdullah –Manuskrip dan Dokumen Riau ,Catatan dan Analisa:Satu Pengenalan Awal – Riau – 18 Juli 2000)

Situasi di Pahang pada akhir kurun ke 18 dan awal kurun ke 19 dari segi akidah di cemari oleh satu aliran yang dinama kan “Salik Buta” yang di ambil dari serpihan ajaran Martabat Tujuh di Aceh.Terjadi pertelingkahan di kalangan para agamawan mengenai hokum mempelajari Ilmu Hakikat,adakah ia nya boleh atau di larang. Kadi Besar Pahang yang di gelar “Tuan Teh” pernah mengeluarkan satu surat warta yang mengharamkan ajaran Mertabat Tujuh namun persaolan ini tidak selesai hingga ke masa Tuan Mufi Habib Muhsin,ini kerana sebahagian orang dalam masih beramal dengan Ilmu Hakikat.Dalam kemelut yang berpanjangan ini,maka Tuan Habib Muhsin telah menulis surat mohon penjelasan lebih teliti dalam perkara ini merujuk kepada ulama terkenal di Riau masa itu iaitu Syeikh Abdullah bin Syeikh Muhammad.

Bagi memperkuat hujah saya, menurut Hj Wan Mohd Shaghir bahawa naskah yang beliau kaji itu sangat elok,lengkap,tiada kerosakan,tulisan jelas,dakwat hitam dan merah serta mudah di baca.Naskah ini adalah naskah nadir,belum lagi di cetak.

Sekadar gambar hiasan.

Kedua hujah saya, Perkataan “sanya yang menuntut daripada aku setengah daripada SEBESAR BESAR MANUSIA dan ia itu maulana PENGHULU YANG AMAT MULIA Mushin namanya…” perkataan sebesar besar menusia adalah merujuk kepada jawatan beliau sebagai ketua dalam urusan agama di Pahang ketika itu iaitu jawatan mufti.

Kalau kita merujuk kepada buku sejarah tulisan W Linehan yg berjudul History of Pahang di katakana dalam tahun 1830 ,Mufti Pahang bernama Tuan Haji Shukur bin Hj Abd Kadir dari Kg Kertau Cenor,maka sebelum beliau jawatan ini di pegang oleh Tuan Haji Habib Muhsin bin Habib Abd Rahman.Tuan Habib Muhsin mempunyai 7 orang adik beradik iaitu Habib Omar yang pernah di lantik menjadi menteri besar Pahang,Habib Hassan,Habib Abdullah,Habib Alwi dan Habib Husin.

Ibu kepada Tuan Mufti ini bernama Tun Mahdewi binti Tun Abd Majid,Bendahara Pahang ketika itu.biasa nya tokoh yang di lantik menjadi mufti Pahang di zaman dahulu mesti mendapat pendidikan di Mekah. Tuan Haji Habib Muhsin ini mendapat didikan di Yaman dan Mekah.

Inilah bukti kuat bahawa jawatan mufti telah wujud di Pahang pada awal abad ke 19, atau lebih tepat menurut catatan Syeikh Abdullah pada 1813 yang bernama Tuan Mufti Haji Habib Abd Muhsin bin Habib Abd Rahman cucu kepada Bendahara Pahang,Tun Abdul Majid(1750M).