ASAL NAMA BANDAR TEMERLOH & KUALA SEMANTAN
Pada 27 Dis 2016, pihak akhbar Sinar Harian telah menyiarkan
temu ramah wakil sinar harian di Temerloh dengan saya mengenai asal usul nama
“Bandar Temerloh”. Kenyataan saya itu mendapat perhatian beberapa pihak,maka
seminggu kemudian tersiar di dalam surat kabar “Harian Metro” yang menceritakan
bahawa asal nama Temerloh & Kuala Semantan dari versi yang berbeza spt
berikut:
Kuala Semantan pada asalnya merupakan sebuah kampung tua.
Letaknya ialah di tanjung sebelah kanan kuala Sungai Semantan yang bertentangan
dengan Kampung Bangau Parit. Mengikut ceritanya, nama 'Semantan' itu mempunyai sejarahnya yang tersendiri.
Perkataan 'Semantan' itu terbit dari perkataan 'Seman Tahan' . 'Seman Tahan'
merupakan seorang Brunei yang menetap di tanjung sebelah kanan kuala, salah
sebuah anak Sungai Pahang . Osman yang dikenali sebagai Seman ini merupakan
seorang yang pandai bersilat dan banyak ilmunya. Disebabkan oleh
kepandaiaannya,maka ramai orang yang tinggal di sekitar tempatnya datang
berguru dengan Seman .Disamping pandai bersilat, Seman juga mempunyai ilmu
kebal . Kelebihan yang dimilikinya ini menyebabkan beliau digelar sebagai
'Seman Tahan' oleh penduduk di sekitar kawasan itu. Nama 'Seman Tahan' semakin
hari semakin masyur di kalangan penduduk di sepanjang sungai yang tidak bernama
ketika itu.Oleh kerana kemasyurannya ini, maka nama 'Seman Tahan' diabadikan
kepada sungai yang terdapat disitu . Dari situlah nama sungai itu menjadi
sungai Seman Tahan .Sungai Seman Tahan itu lama kelamaan menjadi sungai
Semantan (mungkin untuk penyebutan yang mudah dan ringkas) dan kuala yang
terdapat di Sungai Semantan masih kekal hingga ke hari ini . Oleh kerana ramai
yang berpindah ke Kuala Semantan untuk berguru dengan Seman Tahan menyebabkan
ia berkembang menjadi sebuah pekan dan seterusnya menjadi tempat persinggahan
yang terkenal semasa sebelum kedatangan British.Bersesuaian dengan perkembangan
yang berlaku di Kuala Semantan , maka banyak kawasan-kawasan baru telah dibina
untuk dijadikan kawasan penempatan .Nama Kuala Semantan dirasakan tidak
bersesuaian dengan perkembangan kawasan baru ini kerana perkataan 'kuala' itu
hanya meliputi kawasan sekitar pertemuan antara pintu Sungai Semantan dengan
Sungai Pahang .Oleh kerana itu nama Temerloh telah diambil bagi menamakan
kawasan yang baru berkembang itu.
Nama Temerloh, seperti juga kawasan-kawasan lain di negeri
Pahang , mendapat namanya melalui satu peristiwa yang berlaku di Kuala Semantan
.Menurut Haji Zakaria Hitam (beliau mendapat cerita ini daripada orang-orang
tempatan) nama Temerloh itu berpunca daripada perkataan 'mereloh' .Ini
berdasarkan pada satu peristiwa yang berlaku di sebuah anak sungai di kiri
hilir Sungai Pahang bertentangan dengan Pulau Temerloh. Pada suatu hari ada
seorang Minangkabau mendarat di kuala anak sungai itu .Semasa beliau berada di
kampung tersebut , beliau melihat seorang sakai yang asyik mereloh (tidur)
sepanjang hari tanpa mempedulikan hal-hal lain . Dari peristiwa itulah
terbitnya perkataan temerloh yang kemudiannya diambil untuk menamakan kawasan yang
baru dibuka itu . Pendapat yang mengatakan nama Temerloh itu datangnya dari
perkataan mengeloh juga dipersetujui oleh beberapa tokoh tempatan lainnya
seperti Ishak Haji Muhammad dan Haji Omar walaupun peristiwa-peristiwa yang
mereka ketahui agak berlainan sedikit .
Dari kajian saya
mengenai bandar Temerloh & Kuala Semantan melalui riwayat orang
tua-tua dan syair-syair lama berbeda dengan pendapat beberapa pihak. Menurut
syair karangan Imam Syahibudib bahawa pekan Kuala Semantan telah wujud lebih
awal dari tahun 1780. Ini kerana beliau menyebutkan bahawa telah wujud sejenis
mata wang yang di gunakan berjual beli di pekan tersebut. Imam Syahibudin
menyarankan kepada anak2 murid beliau yang hendak menyalin syair karangan
beliau boleh mengupah penulis yang cantik tulisannya dengan membayar serial dua
nukud semantan. Nama matawang tersebut ialah “Nukud Semantan”. Nukud dari
perkataan Arab bermakna “Duit”. Dari catatan pihak di Temerloh konon nya nama
Kuala Semantan ada lah singkatan dari nama Seman & Tan. Ada pula mengatakan
dari perkataan “Seman Tahan” seorang Berunai yang tinggal di Temerloh. Kalau
kita lihat di dalam peta kepulauan Nusantara, nama “Semantan” ini sudah wujud
di pelbagai tempat seperti nama Tebing Tinggi atau nama Lubuk Kawah atau nama
Lebak atau Mengkarak. Bagi saya nama semantan adalah satu nama yang biasa
diguna oleh orang Melayu dipelbagai tempat bukan dari singkatan nama
tertentu.Kita tidak dapat menentukan mana tempat yang paling awal digunakan
nama tersebut.
Hujah saya lagi, untuk meletakan nama Semantan dari perkataan
Seman & Tahan tidak sangat berasas.
Ini kerana siapakan anak cucu Seman Tahan
yang disebut2kan itu? Biasa nya setiap tokoh yang terkenal mesti ada
salsilah dan anak cucu yang mengaku mereka keturunan seman tahan lebih2 lagi
beliau seorang tokoh yang terkenal,jawab nya tidak ada golongan yang mengaku
mereka anak cucu seman tahan. Jika kita merujuk pula seman tahan ini kepada
Dato Bahaman, saya rasa bertentangan dengan catatan Imam Syahibudin yang
mengatakan bandar ini sudah wujud dalam tahun 1780 sedangkan Dato Bahaman dalam
tahun 1890 Masehi.
Bagi nama “Temerloh” pula, saya suka merujuk kepada riwayat
orang tua-tua di zaman dahulu yang mengatakan bahawa telah wujud seorang tokoh
pemimpin di Temerloh bernama Dato Suji Bilang. Beliau pernah menjadi ketua di
kawasan Kuala Semantan di sekitar bandar Temerloh. Dato Suji Bilang mempunyai
seorang menantu bernama Panglima Bagus yang berasal dari Negeri Perak Darul
Riduan anak kepada Dato Matang. Dato Suji Bilang telah memberi sebahagian
tempat pegangan beliau kepada menantunya di sebelah hilir Kuala Semantan. Maka
nama tempat tersebut ialah Kuala Temerloh(@berdekatan Kg Tengguh). Kemungkinan
jawatan yang dipegang oleh Panglima Bagus adalah jawatan Dato Penggawa
@Penghulu maka beliau menamakan kawasan pegangan beliau sebagai Mukim Perak.
Kalau kita rujuk kepada jawatan penghulu Temerloh memang disebut “Penghulu Mukim Perak”.Di seberang sungai Kg
Kuala Temerloh terletak Kampung Pengkalan Jaya ,asalnya kampong tersebut adalah
Kampung Pengkalan Cina. Jadi saya berpendapat bahawa di zaman tersbut (1780) Kg
Kuala Temerloh merupakan sebuah pekan kecil yang ada dua bandar berkembar, satu
bandar melayu dan satu lagi bandar cina, kenapa mereka tidak duduk sekali? Ini
kerana di zaman itu dengan semangat agama yang kuat, orang melayu dan cina
tidak duduk berdekatan. Dari mana asal nama bandar Temerloh? Maka ia diambil
dari nama kampong Kuala Temerloh di Tengguh.
Di mana perkataan “temerloh” ini diambil, maka bagi saya nama
ini diberikan oleh Panglima Bagus dari nama “Temerloh” yang terdapat di Negeri
Perak juga tempat asal usul beliau. Kalau kita merujuk ke negeri Perak terdapat
satu pekan kecil bernama Temerloh berhampiran dengan kawasan Matang
berkedudukan di tepi laut. Bagi perkataan “Merloh” memberi makna tidur yang
diambil dari perkataan orang asli. Saya rasa elok kita bertanya kepada Orang
Asli di Kampung Darat Senayan atau Darat Perak atau di penampatan orang asli
dilebak sebarang adakah wujud perkataan ini di kalangan mereka??? Jika perkataan
ini merujuk kepada penggunaan orang Melayu Temerloh, rasa nya tak wujud
“perkataan “ ini merujuk kepada makna tidur atau berehat panjang???? Kalau kita
lihat lokasi bandar Temerloh yang asal di zaman British adalah terletak di
kawasan jambatan temerloh, disitulah wujudnya sekolah,pejabat dan balai polis.
Keutamaan Kuala Semantan pula ialah kerana wujudnya masjid,pejabat kadi dan
pekan sari sekali seminggu.Dalam tahun 50an,60an hingga 70an pun nama Kuala
Semantan masih popular berbanding dengan nama Temerloh.
Kesimpulan, saya tidak menolak kajian yang dibuat oleh
beberapa tokoh lama di dalam sejarah tetapi jangan kita abaikan juga sumber2
sejarah tempatan yang rasanya lebih lojik menurut akal biasa.Ia juga berasaskan
sejarah lama bukan dari cerita mulut ke mulut,kisah lama ini meniti dari satu
jenerasi ke satu jenerasi melalui anak cucu tokoh-tokoh ini spt anak cucu Dato
Suji Bilang,anak cucu Dato Panglima Bagus,anak cucu Dato Panglima Sumbing yang
masih ada di sekitar kawasan bandar Temerloh.
1 comments
Terbaikkk sy pun org temerloh sy rasa apa yg awk katakan ni lagi tepat👍 1+ like
BalasPadam